FONOLOJİK GELİŞME
* Fonemlerin öğrenilme yaşı o dildeki kullanım sıklığı ile ilgili olduğundan doğal olarak diller arasında farklılıklar gözlenir.
*Fonolojik gelişme konusunun her dil için ayrı araştırılması zorunludur.
Genel Kurallar:
- Vokaller, plozif, nazal ve aproksimant konsonantlar daha erken öğrenilir.
- Frikatifler ve likitler (l ve r sesleri) daha geç öğrenilir.
- Ağzın ön kısmında oluşan sesler arkada oluşan seslere göre daha erken öğrenilir.
FONOLOJİK PROÇESLER
Normal dil gelişimi sırasında çocuk, anadilin fonolojik kurallarını öğrenirken başlangıçta bazı hatalar yapar. Artikülasyonu güç olan sesleri basitleştirme amacına yönelik olan bu hatalara fonolojik proçesler adı verilir.
En sık görülen fonolojik proçesler:
- Son konsonant düşmesi: ver – [ve], kuş - >> [ku]
- Zayıf hece delesyonu: telefon – [tefon], patates - >> [pates]
- Reduplikasyon: Genellikle ilk hecenin tekrarlanması şeklinde görülür, doktor – [dodo]
- Duraklaştırma: Bir frikatif konsanantın yerine plozif bir konsonant gelir, fare – [paye], çocuk – [dodu]
- Önleştirme: Velar bir konsonant yerine daha önde yer alan başka bir konsonantır gelmesidir, kalem - >> [talem], bebek - >> [bebet]
- Kayıcılaştırma: l ve r yerine y veya v sesi getirilir, para - >> [paya]
- Asimilasyon: Bir konsonantın başka bir konsonantı kendine benzetmesidir, benim - >> [menim], n b’yi kendine benzeterek nazal yapmıştır.
TÜRK ÇOCUKLARINDA ÜNSÜZ EDİNİMİ VE SESBİLGİSEL İŞLEMLERİN
GELİŞİM AŞAMALARI
(Topbaş, 1991)
ÜNSÜZ EDİNİMİ:
- Dil Öncesi Dönem: (9 ay- 1 yıl 3 ay) Vokalizasyon, babıldama. Genizsi, Patlamalı/ Durak sürtünmeli, Akıcı Daralma Sesler, Dudaksıl, Yan – daralmalı, Diş – ardı sesleri. Evrensel özellikler gözlenmektedir.
- 1. Dönem: (1 yıl 3 ay – 1 yıl 6 ay) /m/, /n/, /p/, /b/, /t/, /d/, /k/
- 2. Dönem: (1 yıl 6 ay – 2 yıl) /g/, /y/
- 3. Dönem: (2 yıl 1 ay – 2 yıl 5 ay) /ç/, /ş/, /l/
4. Dönem: (2 yıl 6 ay – 3 yıl) Ünsüz Düşmesi, Ünsüz Öbeği İndirgeme, Duraklaştırma, Damaksıllaşma, Akıcı / Tek v.Kayması, Ünlüleşme